- 24 Ara 2023
- 188
- 0
- 16
Yazı Ne zaman, Nerede ve Nasıl Bulundu?
Yazı, ilk kez M.Ö. 3500 yıllarında Sümer rahipleri tarafından tapınak ve depolarda malların kaydedilmesi amacıyla kullanılmıştır. Rahipler, kayıtları tutarken işlemleri gerçekleştiren kişilerin isimlerini gösterme sorunu yaşamışlardır. Bu sorun üzerine, kişi isimlerinin heceleri nesne adına benzetilerek ilgili nesnenin resimleri çizilmiştir.Zamanla, bu resimlerin işaretleri nesneyi değil, o nesnenin adındaki sesleri belirtmeye başlamıştır. Hecelerin seslerini simgeleyen işaretler kullanılarak kayıtlar tutulmuş ve günlük konuşmaların seslerini belirten işaretler ortaya çıkmıştır. Yazının evrimi, mağara duvarlarına, kayalara ve taşlara yapılan resimlerden ideografik bir yazı sistemine geçişle gerçekleşmiştir.
Piktografik yazı, bir nesneyi, objeyi veya yeri resmetme yoluyla temsil eden sembollerden oluşur. Bu semboller, piktografi adı verilen yazı sistemini oluşturur. Piktografi, temsili çizimlerle anlatım sağlar. Çivi yazısı ve hiyeroglifik yazıda piktogramlar bulunur. Piktografi, M.Ö. 5000 yılı civarlarında Antik Çin kültüründe kullanılmış ve M.Ö. 2000 yılı civarında logografik yazı sistemi olarak evrim geçirmiştir.
Piktograflar günümüzde, özellikle Afrika, Amerika ve Okyanusya’daki gelişmemiş toplumlarda yazılı iletişimde temel araç olarak kullanılmaktadır. Bu semboller, basit ve resimsel ifadelerle genellikle anlaşılır ve global standartlar olarak kabul edilir. Piktograflar, trafik işaretleri gibi maksimum anlaşılabilirlik sağlamak için kullanılır.
Piktograflar, çağdaş kültürlerde genellikle basit ve resimsel semboller olarak kullanılır. Resim-yazılar, farklı dil ailelerinden kişilerin anlayabileceği bir üst dil olarak hizmet eder. Piktogramlar, günümüzde coğrafya haritaları, meteoroloji, trafik işaretleri ve birçok alanda semboller olarak kullanılmaktadır. Piktogramlar, ideogramlardan farklı olarak, temsil ettikleri nesnelerin fiziksel özelliklerini yansıtmak için tasarlanmıştır.
Sümerlerin yazıyı icat etmesi, insanlık tarihinde büyük değişikliklere yol açmıştır. İşte bu değişikliklere dair bazı önemli noktalar:
- İletişimde Devrim: Yazının icadı, insanların düşüncelerini daha etkili bir şekilde ifade etmelerini sağlamıştır. Simgeler aracılığıyla iletişim, sadece sözlü değil, yazılı olarak da gerçekleşmeye başlamıştır.
- Ekonomik Gelişmeler: Yazı, ekonomik faaliyetlerin kaydedilmesini ve yönetilmesini sağlamıştır. Ticaret, yazılı belgeler üzerinden planlanabilir hale gelmiş, bu da ekonomik büyümeyi desteklemiştir.
- Eğitim ve Bilimde İlerleme: Sümer okulları, yazının öğretilmesi ve bilimsel disiplinlerin geliştirilmesi konusunda öncü olmuştur. Bu, eğitim ve bilimde ilerlemeye zemin hazırlamıştır.
- Hukuk ve Toplumsal Düzenin Oluşumu: Yazı, hukuki belgelerin oluşturulmasını ve toplumsal düzenin kurulmasını mümkün kılmıştır. Kanunlar yazılı hale gelerek toplumsal normları kayıt altına almıştır.
- Bilgi Saklama ve Aktarma: Yazı, bilgilerin kalıcı bir şekilde saklanmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamıştır. Bu, bilgi birikiminin sürekli bir şekilde büyümesine olanak tanımıştır.
- Kültürel Etkileşim: Yazı, farklı kültürler arasında etkileşimi artırmış ve kültürel alışverişi kolaylaştırmıştır. Farklı medeniyetler arasında yazılan belgeler sayesinde ortak bir dil oluşmuştur.
- Teknolojik Gelişmeler: Yazının icadı, daha sonraki dönemlerde kâğıt, matbaa gibi teknolojik gelişmelere de öncülük etmiştir. Bu da bilgiyi daha hızlı ve geniş kitlelere ulaştırmıştır.
- Dilin Standartlaşması: Yazı, dilin standartlaşmasına katkıda bulunmuş ve farklı toplumlar arasında dilin daha tutarlı bir şekilde kullanılmasını sağlamıştır.
Yazının ve yazı araçlarının gelişimine birçok millet katkı sağlamıştır. İşte bu konuda önemli katkıları olan milletler:
- Mısırlılar:
- Hiyeroglif Yazısı: Mısırlılar, hiyeroglif yazısıyla yazının gelişimine büyük katkıda bulunmuşlardır. Resimlerle ifade edilen bu yazı biçimi, Mısır’ın kültürel ve tarihi belgelerini kaydetmekte kullanılmıştır.
- Sümerler:
- Kil Tablet Yazısı: Sümerler, kil tabletler üzerine çivi yazısı ile yazılarını kaydetmişlerdir. Bu, ilk yazılı belgelerin oluşturulmasında ve bilginin saklanmasında önemli bir adımdır.
- Fenikeliler:
- Alfabe: Fenikeliler, 26 harften oluşan bir alfabeyi geliştirmişlerdir. Bu alfabe, birçok medeniyete temel oluşturarak yazının daha yaygın bir şekilde kullanılmasına olanak tanımıştır.
- Çinliler:
- Hanzi (Çince Yazısı): Çinliler, Hanzi karakterleriyle yazılarını ifade etmişlerdir. Bu karakterler, özgün bir yazı sistemini oluşturarak Çin kültürünün belgelenmesine ve yayılmasına katkıda bulunmuştur.
- Bergamalılar:
- Parşömen: Bergamalılar, hayvan derisinden ürettikleri parşömeni kullanarak yazı materyali geliştirmişlerdir. Parşömen, dayanıklı bir yazı malzemesi olarak kullanılmıştır.
- Çinliler (Selülozdan Kağıt):
- Selülozdan Kâğıt: Çinliler, selülozdan ürettikleri kağıtla yazı materyali konusunda önemli bir adım atmışlardır. Bu teknoloji, daha sonra diğer kültürlere yayılarak kağıdın geniş bir kullanım alanı bulmasını sağlamıştır.
- Müslümanlar ve Türkler:
- Kâğıdın Avrupa’ya Yayılması: Müslümanlar ve Türkler, Çin’den öğrendikleri kağıt yapımını Avrupa’ya ulaştırmışlardır. Bu, yazının daha erişilebilir ve maliyet açısından uygun hale gelmesine yardımcı olmuştur.
- Matbaanın İcadı ve Avrupa’daki Etkisi:
- Matbaa Teknolojisi: Matbaanın Çin’de icadı ve daha sonra Avrupa’ya ulaşması, yazının kitlesel üretimini mümkün kılmıştır. Böylece kitaplar daha hızlı ve yaygın bir şekilde üretilmeye başlanmıştır.
- Bilgisayar Teknolojisi:
- Dijital Yazı: İlk bilgisayarlar, yazının dijital ortama geçişini sağlamıştır. Bu, yazının elektronik ortamlarda işlenmesini, depolanmasını ve iletilmesini mümkün kılmıştır.